Hans van Duijn blikt terug op negen jaar wetenschappelijke infrastructuur
Investeringen in grootschalige wetenschappelijke infrastructuren maken doorbraken over de volle breedte van de wetenschap mogelijk. Om die investeringen gerichter en effectiever te maken, liet de Permanente Commissie Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur (PC-GWI) onder het voorzitterschap van prof. dr. ir. Hans van Duijn de keuzes daarin door het veld zelf maken. Na negen jaar loopt de termijn van Van Duijn als voorzitter van de PC-GWI af en blikt hij terug op het succes van die zelforganisatie.
"Mensen praten met elkaar en gunnen elkaar ook wat" - Hans van Duijn
Een medisch onderzoeksinstrument, een meetinstrument voor een telescoop of grote databestanden met bijvoorbeeld historische data, klimaatgegevens of ecologische data: wetenschap en onderzoek kunnen niet zonder investeringen in deze grootschalige wetenschappelijke onderzoeksfaciliteiten. Hans van Duijn noemt het zelfs de ‘aanjager voor vernieuwing in onderzoek en voor het bereiken van doorbraken in alle wetenschappelijke domeinen’ en ‘de motor voor economische en maatschappelijke ontwikkeling en uiteindelijk voor de welvaart van Nederland.’
"We zijn in Nederland heel goed met het opzetten van belangrijke wetenschappelijke infrastructuren. Maar stoppen we ook weleens ergens mee? En hoe doen we dat dan?"
En juist om die reden geeft hij graag door aan zijn opvolger hoe belangrijk het is om keuzes te maken in de investeringen in deze wetenschappelijke infrastructuren: ‘We zijn in Nederland heel goed met het opzetten van belangrijke wetenschappelijke infrastructuren. Dat zie je op allerlei fronten: We beginnen weer samen te werken, we beginnen een instituut. Maar stoppen we ook weleens ergens mee? En hoe doen we dat dan? Alleen met structurele financiering kunnen grootschalige wetenschappelijke infrastructuren verduurzamen. Als je een microscoop hebt en je kunt er iets aan verbeteren waardoor hij weer zoveel jaar mee kan, moet die ruimte er ook zijn. Ik denk dat de commissie moet kijken welk verstandig systeem we daarvoor kunnen opzetten.’
Motor van economische en maatschappelijke ontwikkeling
Negen jaar stond Van Duijn aan de leiding van de Permanente Commissie Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur. Het toenmalige kabinet bepaalde dat strategische keuzes op het gebied van grootschalige wetenschappelijke infrastructuur voortaan niet meer aan ad-hoc-commissies overgelaten moesten worden en vroeg NWO een permanente commissie op te richten met als opdracht een nationale strategie te formuleren.
‘De financiering was op dat moment nog te versnipperd in Nederland,’ licht Van Duijn toe. ‘De toenmalige NWO-voorzitter Jos Engelen vroeg mij als voorzitter. Als rector van de TU Eindhoven heb ik wel te maken gehad met grootschalige onderzoeksfaciliteiten, maar vanuit mijn eigen vakgebied toegepaste wiskunde niet. In mijn onderzoek ben ik meer iemand van pen en papier. Toch ik hoefde er niet lang over na te denken: die infrastructuren zijn natuurlijk geweldig.’
Liever minder projecten die lang mee kunnen
De commissie begon met het in kaart brengen van bestaande infrastructuren en maakte op basis daarvan een plan voor wat er nog nodig is in Nederland. Daar is in 2016 de eerste vijfjarige Roadmap uit voortgekomen, waarin het Nederlandse onderzoeksveld zelf voorstellen presenteerde voor investeringen voor de komende tien jaar. Van Duijn: ‘Het gaat bij grootschalige infrastructuur om grote projecten en dus ook grote investeringen, van gemiddeld tussen de vijftien en twintig miljoen euro. Het is echt een enorm werk om die op te zetten en in de lucht te houden. Daarom wilden we niet met beperkte middelen veel projecten financieren, maar liever een beperkt aantal infrastructuren financieren die lang mee kunnen. We hebben onderzoekers daarom met elkaar in contact gebracht om – waar mogelijk - hun investeringsprojecten te clusteren.’
Het wetenschapsveld zelf aan zet
Waar de commissie in de eerste Roadmap mee begonnen was, hebben ze in de tweede Roadmap van 2021 doorgezet: het veld zelf de regie geven in de prioritering voor onderzoeksfaciliteiten. Van Duijn: ‘We zijn binnen drie wetenschapsdomeinen tot negen ‘Roadmap Groepen’ gekomen, waarvan de commissie dacht: daar is nu en in de toekomst behoefte aan grootschalige wetenschappelijke infrastructuur én hebben inhoudelijke, thematische of technologische raakvlakken. Vervolgens was onze boodschap: ga bij elkaar zitten en stel samen prioriteiten binnen het gebied. Deze manier van werken is echt omarmd door het veld. Mensen praten met elkaar en gunnen elkaar ook wat.’
Budget voor infrastructuur verdubbeld
Van Duijn kijkt met trots terug op de inspanningen van de commissie die hij geleid heeft. ‘Door het veld zichzelf te laten organiseren, zijn we er echt in geslaagd als commissie om samen met het veld een basis te leggen voor een bestendig ecosysteem voor grootschalige wetenschappelijke infrastructuur. Dat heb ik al die tijd kunnen doen met een topcommissie en hele goede ondersteuning van NWO. Het was een voorrecht om te doen. De inspanningen zijn trouwens niet onopgemerkt gebleven: ze hebben geleid tot meer financiering. In de laatste kabinetsformatie is het budget voor grootschalige wetenschappelijke infrastructuur meer dan verdubbeld.’
In het verzekeren van financiering voor de toekomst, ziet hij wel een taak voor de commissie onder leiding van zijn opvolger Wijmenga. ‘De huidige aanvullende middelen zijn in principe voor 10 jaar, dus de commissie zal echt haar best moeten doen om de politiek te overtuigen deze permanent te maken. Er ligt nog genoeg te doen, maar ik heb het volle vertrouwen dat Cisca daar goede stappen in zal zetten. Ik wens haar veel succes.’
Bron: https://www.nwo.nl/onderzoeksprogrammas/nationale-roadmap-grootschalige-...